Ból kręgosłupa

Ból kręgosłupa został zaliczony do chorób cywilizacyjnych. Czynniki powszechnie występujące takie jak: stres, nadwaga, długotrwała pozycja siedząca lub stojąca powodują u niemal 80% dorosłych występowanie tej dolegliwości. Bóle pleców są również jedną z najczęstszych przyczyn zwolnień lekarskich.

Kręgosłup składa się z 33-34 kręgów pogrupowanych w 5 odcinkach: szyjnym, piersiowym, lędźwiowym, krzyżowym i guzicznym. Trzy pierwsze odcinki są ruchome i umożliwiają ruchy w trzech płaszczyznach: zgięcie i wyprost, skłony do boku i rotacje. W dwóch ostatnich odcinkach kręgi są ze sobą zrośnięte i nieruchome, tworząc kość krzyżową i guziczną. Większość kręgów ma podobną budowę. Składają się z trzonu, położonego w przedniej części i łuku znajdującego się z tyłu. W środku kręgu znajduje się otwór. Otwory wszystkich kręgów, nałożonych na siebie tworzą kanał, w którym przebiega rdzeń kręgowy. Pomiędzy trzonami znajdują się krążki międzykręgowe, czyli tak zwane dyski, zapewniające połączenie dwóch sąsiadujących ze sobą kręgów. Na łukach znajdują się wyrostki stawowe: dwa u góry - łączące się z kręgiem leżącym wyżej i dwa u dołu - stanowiące połączenie z kręgiem znajdującym się poniżej.

Przyjęcie pionowej postawy ciała i dwunożność spowodowały, że w procesie ewolucji kręgosłup ludzki przyjął kształt esowato wygięty. Mówi się o tak zwanych fizjologicznych krzywiznach kręgosłupa, czyli lordozie szyjnej i lędźwiowej oraz kifozie piersiowej i krzyżowo-guzicznej. Zarówno obecność krążków międzykręgowych jak i krzywizn ma za zadanie amortyzację wstrząsów i obciążeń, tak aby ochronić centralny układ nerwowy i narządy wewnętrzne przed uszkodzeniami. Kręgosłup to niesamowite dzieło natury, które zapewnia nam maksymalne możliwości ruchowe, a jednocześnie doskonałą stabilizację, amortyzację i wytrzymałość.

Przyczyny bólu kręgosłupa

• Zwiększone obciążenie kręgosłupa

Krążki znajdujące się między kręgami, nazywane potocznie dyskami, są sprężyste i przy wykonywaniu różnych czynności znoszą znaczne obciążenia. Konieczne jest zatem odpowiednie zabezpieczenie dla kręgosłupa, które tworzą mięśnie przykręgosłupowe. Osłabienie tych mięśni powoduje uciskanie struktur kręgosłupa na nerwy, a tym samym silny ból pleców.

• Nadmierne napięcie mięśni okołokręgosłupowych

Najczęstszą przyczyną bólu kręgosłupa jest skurcz mięśni pleców, który jest fizjologiczną odpowiedzią organizmu na przeciążenia więzadeł kręgosłupa. Bóle kręgosłupa są zwykle efektem długotrwałego niewłaściwego utrzymywania wadliwej postawy i przyjmowania nieodpowiedniej pozycji podczas snu. Czynnikiem znacznie potęgującym dolegliwości bólowe jest stres. Wszystkie te czynniki wpływają na nadmierne napięcie mięśni okołokręgosłupowych, którego utrwalenie wywołuje silny ból.

• Wiek

Z czasem organizm człowieka, w tym także kręgosłup, ulega destrukcji. Powstają tzw. dzioby, czyli zmiany zwyrodnieniowe. Uszkodzone struktury mogą uciskać korzenie nerwowe wychodzące z rdzenia kręgowego i powodować w ten sposób dolegliwości bólowe. Niestety zwyrodnienia są nieodwracalne.

• Nadwaga

Jednym z czynników zwiększającym ryzyko wystąpienia bólu kręgosłupa jest nadwaga. Im większy ciężar ciała, tym większe obciążenie kręgosłupa. Zazwyczaj osoby otyłe są mało aktywne fizycznie, co z kolei osłabia mięśnie przykręgosłupowe.

Osoby szczególnie podatne na ból kręgosłupa

Szczególnie podatni na dolegliwości bólowe kręgosłupa i pleców są ludzie, znajdujący się w grupach zwiększonego ryzyka. Należą do nich osoby:

• wysokie (kobiety powyżej 170 cm, mężczyźni powyżej 180 cm),
• otyłe,
• w wieku 40-60 lat,
• kobiety po wielokrotnych ciążach,
• po urazach narządów ruchu,
• ciężko pracujące,
• pracujące w pozycji stojącej lub siedzącej.

Zaburzenia w funkcjonowaniu kręgosłupa powodujące dolegliwości bólowe

• Dyskopatia (przepuklina jądra miażdżystego, wypadnięcie dysku)

Dyskopatia oznacza przesunięcie lub całkowite wypadnięcie tzw. dysku. Jest związana ze zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa i może dawać objawy bólowe pleców, promieniujące do kończyny.

• Zablokowanie stawów kręgosłupa

Stawy kręgosłupa to bardzo delikatne struktury i łatwo dochodzi do zwichnięć w ich obrębie. Jeżeli taka sytuacja ma miejsce, staw traci swoją ruchomość, a niefizjologiczne ustawienie powoduje nieprawidłowe napięcie sąsiednich struktur i bolesność.

• Przeciążenie więzadeł i mięśni

Prawidłowe ustawienie kręgosłupa zapewniają tak zwane stabilizatory bierne - czyli więzadła i czynne - czyli mięśnie. Jeżeli mięśnie są zbyt słabe, aby utrzymywać napięcie lub pracują już tak długo w jednej pozycji, że są przeciążone dochodzi do ich zakwaszenia i pojawia się ból.

• Choroba zwyrodnieniowa

Nadmierna eksploatacja kręgosłupa z wiekiem prowadzi do wystąpienia zmian zwyrodnieniowych. Zmieniona struktura kostna przyjmuje niefizjologiczny kształt, co dodatkowo potęguje obciążenie. Niekiedy dochodzi do odłożenia się materiału w postaci różnych wyrośli, między innymi dziobów kostnych. Struktury takie mogą dodatkowo drażnić lub uszkadzać tkanki znajdujące się w pobliżu, powodując ból, oraz objawy neurologiczne w przypadku drażnienia korzeni nerwowych. Zwyrodnienia są zmianami trwałymi i nie można ich cofnąć.

• ZZSK (zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa)

Jest to choroba o podłożu autoimmunologicznym, zaliczana do grupy chorób reumatycznych. Charakteryzuje się przewlekłym stanem zapalnym obejmującym drobne stawy kręgosłupa, prowadząc do ograniczenia ich ruchomości i postępującego zesztywnienia.

• Niestabilność kręgosłupa

Wiąże się ona z osłabieniem wspomnianych wcześniej stabilizatorów kręgosłupa. Dochodzi do niej, gdy mięśnie przykręgosłupowe są niewydolne, więzadła rozciągnięte, a dodatkowo występuje nadruchliwość w stawach. Niestabilność kręgosłupa może być wrodzona lub wystąpić na skutek urazu

• Złamanie trzonów kręgów

Jest to jedno ze złamań osteoporotycznych, czyli towarzyszących osteoporozie. Charakteryzuje się tym, że już niewielka siła urazu może wywołać złamanie. Często występuje u osób starszych, po upadku z nawet niewielkiej wysokości na pośladki. Jest to złamanie o tyle niebezpieczne, że przemieszczenie odłamu do kanału kręgowego może uszkodzić struktury nerwowe i wywołać powikłania neurologiczne.

• Choroby somatyczne

Niektóre choroby somatyczne mogą wywoływać ból, którego lokalizacja może błędnie sugerować schorzenia kręgosłupa. Na przykład choroby nowotworowe, problemy z sercem, płucami, zespół jelita spastycznego. Warto wtedy powiedzieć lekarzowi o innych towarzyszących objawach, takich jak ogólne osłabienie, zwiększona lub zmniejszona potliwość, gorączka itp. W razie potrzeby lekarz zleci dodatkowe badania, bo tylko prawidłowo postawiona diagnoza, da szansę na wyleczenie. Podejmowanie działań rehabilitacyjnych bez konsultacji lekarza mogłoby mieć zgubne skutki dla pacjenta.

Metody leczenia bólu kręgosłupa

Ból kręgosłupa można zwalczać na wiele sposobów. Najczęściej lekarze przepisują leki przeciwbólowe doustne. Niestety są one bardzo szkodliwe dla układu pokarmowego. Z tego względu warto poznać alternatywne sposoby leczenia bólu z zakresu fizjoterapii. Poniżej wymieniono zabiegi, które przynoszą ulgę w bólu, ale też działają przeciwzapalnie i przeciwobrzękowo.

• Elektrostymulacja kręgosłupa TENS

W celu zminimalizowania bólu kręgosłupa od lat stosuje się elektrostymulację TENS, ponieważ blokuje ona odczuwanie bólu tak, jak leki doustne, z tą różnicą, że elektrostymulacja działa bezpośrednio na nerwy i nie obciąża układu pokarmowego. Z elektrostymulacji kręgosłupa można korzystać zarówno w gabinetach fizjoterapii, jak i samemu w domu. Aby wykonać elektrostymulację kręgosłupa, wystarczy umieścić na plecach elektrody np. samoprzylepne lub tekstylne i podłączyć je do elektrostymulatora TENS. Elektrostymulator wysyła niskoczęstotliwościowe sygnały elektryczne, które odczuwalne są, jako mrowienie i przynoszą natychmiastową ulgę w bólu.

• Elektrostymulacja EMS mięśni pleców

Oprócz elektrostymulacji przeciwbólowej TENS, warto regularnie stosować wzmacniającą elektrostymulację mięśni w postaci zabiegów EMS. Elektrostymulacja EMS wspomaga, a czasem nawet może zastąpić tradycyjną gimnastykę. Jest polecana w przypadku osłabienia mięśni, np. w dyskopatii. Silniejsze mięśnie stwarzają lepsze oparcie dla kręgosłupa, dzięki czemu zmniejsza się ucisk na nerwy, a dolegliwości bólowe słabną.

• Jonoforeza i termoterapia

Jonoforeza jest rodzajem elektroterapii, tak jak TENS. Polega ona na zwiększeniu wchłaniania przez skórę leków o działaniu przeciwzapalnym i przeciwbólowym. Jonoforezę można wspomagać dzięki termoterapii, czyli podgrzewaniu tkanek. Obie metody fizjoterapii są doskonałym uzupełnieniem elektrostymulacji kręgosłupa. Do urządzeń, które oprócz elektrostymulacji TENS, przeprowadzają termoterapię i jonoforezę należą: ECO80, ECO88, ECO99, ECO240.

• Ultradźwięki i laser

Terapia ultradźwiękami i laserem sama w sobie nie zlikwiduje uporczywego bólu, ale skutecznie łagodzi stan zapalny. Zapalenie często towarzyszy urazom i potęguje ból. Podobnie, jak elektrostymulatory, ultradźwięki i niektóre rodzaje lasera można stosować zarówno w gabinecie, jak i samemu w domu. Najskuteczniejszy jest sprzęt, który łączy w sobie elektrostymulację kręgosłupa, ultradźwięki i laser, a także jonoforezę i termoterapię. Przykładem takiego elektrostymulatora jest ECO240.

Jak dbać o kręgosłup?

Warto zadbać o swój kręgosłup, zanim będzie za późno Do prostych czynności, które można już dziś wprowadzić do codziennego planu zajęć należą:

• wstawanie z łóżka przez leżenie na boku,
• kilka minut wyciągania się i rozciągania rano,
• przez pierwsze dwie godziny po przebudzeniu należy unikać pochylania się i unoszenia ciężkich przedmiotów, gdyż w tych godzinach łatwiej o wysunięcie krążka międzykręgowego,
• kilkuminutowe przerwy w pracy, podczas których warto się poruszać (skłony, wymachy),
• regularna aktywność fizyczną, chociażby spacer, który jest najbardziej naturalną formą ruchu dla człowieka,
• zwalczanie stresu, techniki relaksacyjne,
• podnoszenie przedmiotów zawsze symetrycznie chwytając rękami i poprzez ugięcie kolan,
• spanie na twardym materacu (kobiety mogą na nieco bardziej miękkim),
• odpowiednio zorganizowane stanowisko pracy,
• stosowanie poduszki ortopedycznej do spania oraz poduszki pod lędźwie w pozycji siedzącej,
• utrzymywanie prawidłowej postawy ciała,
• zwalczenie nadwagi.

Wikipedia: Kręgosłup